Syntagmatische analyse

Een film kijken met een kop thee en een bak popcorn, de perfecte zondagmiddag voor veel mensen. Lekker een film kijken op te ontspannen en mee te kunnen dromen in een wereld van iemand anders. Je zit zo ontspannen te genieten van dit stukje film, dat je helemaal zou vergeten dat mensen hier uren, weken, zelfs jaren aan gewerkt hebben. Waar je op deze zondagmiddag helemaal niet aan zou denken is dat deze films allemaal een vertelwijzen hebben waar mensen theorieën en studies over schrijven. 

Fabel, sujet en stijl

Wanneer we naar de vertelwijze van een een film gaan kijken, kunnen we de narratieve elementen van de filmtekst ontdekken, aldus Bordwell. Deze narratieve elementen bepalen voor een deel de betekenisvorming van de film voor de kijker. Er zijn drie narratieve elementen: stijl, sujet en fabel. 

Fabel is de reconstructie door de kijker van wat zich zou kunnen hebben afgespeeld in de film. De fabel kan je na vertellen maar deze is puur persoonlijk, hij hoort bij de kijker. Wat heb ik gezien? En wat zal dat volgens mij betekenen? (Van Driel, 2012). Deze navertelling zal vaak gebeuren in een chronologische-logische volgorde.

Het sujet en de stijl dienen als teken. Het zijn tekens die bemiddelen tussen de film of het boek en de interpretatie hiervan. Het sujet is de reeks aan gebeurtenissen zoals deze aan ons worden geopenbaard. Dus wanneer je een boek leest, lees je de gebeurtenissen zoals het boek ze aan je voorlegt, je gaat niet eerst hoofdstuk 1 lezen, daarna 8 en vervolgens hoofdstuk 4. Jij bent niet degene die de volgorde bepaalt, dit doet de maker van het boek of de film. Ook is het belangrijk te vertellen dat het sujet herhaalbaar is, je kan bijvoorbeeld een film opnieuw bekijken of een passage teruglezen.

De stijl van een boek of film hoort bij de maker van het product. Om het sujet te vormen moet de verteller stijlmiddelen gebruiken. Bij deze stijl draait het om het benoemen van de middelen waarmee de verteller zijn verhaal vertelt heeft.

Vertelwijzen

Er zijn drie vertelwijzen die we kunnen onderscheiden bij films en boekverhalen:

1. Klassieke vertelwijze, fabel staat centraal

2. Art vertelwijze, sujet domineert

3. Parametrische vertelwijze, de stijl staat op de voorgrond

Klassieke vertelwijze is voor ons de meest bekende vertelwijze. Je hebt overzicht over wie, wat waar en wanneer iets gebeurt. Een lineaire vertelling, alles wat gebeurt is zinvol. Het is makkelijk te volgen doordat er gebruik wordt gemaakt van een duidelijke hoofdpersonage, één hoofdpersoon wordt toegepast. Een element dat vaak wordt toegepast is het dubbel-sujet ( een hoofdintrige in een liefdesverband). Er bestaat een duidelijke scheiding tussen realiteit en niet-realiteit. De creativiteit van de lezer wordt geleidt door de auteur, dus alle beelden die bij de lezer opgeroepen worden zijn in zekere mate geleidde beelden. Het verhaal heeft een duidelijke opbouw, het begin- en het eindpunt zijn duidelijk te ontdekken.

Deze vertelwijze zien we vaak terug bij films of verhalen zoals die van Astrix en Obelix of romantische komedies.

De klassieke vertelwijze past bij het mechanistische wereldbeeld, het draait om oorzaak en gevolg. Een verhaal waar het allemaal draait om een probleem dat uiteindelijk weer wordt opgelost. 

"Geen menselijke daad gebeurt zonder causaal verband met andere zaken. En iedereen kan het verklaren."

Inspector Morse, 1e reeks, 2e aflevering. The Silent World of Nicholas Quinn. 13 januari 1987 (uitzending UK)

Bij de Art vertelwijze ligt de nadruk op het sujet. Het is een constructie van een overzichtelijke fabel, deze is minder van belang. De tijd en plaats waar het zich afspeelt is onzeker. Het kenmerkt zich door zijn dynamische, dubbelzinnige, toeval en open karakter van vertelling. Hierbij is het moeilijk om een thema te formuleren omdat iedereen de kenmerken van de film anders kan en zal interpreteren. Een voorbeeld van zo'n vertelwijze vinden we in de film  Inception waar Leonardo DiCaprio een hoofdrol is speelt. De film is erg dynamisch en de plaats en tijd waar het zich afspeelt is moeilijk te achterhalen. Het is erg moeilijk om de fabel hierbij de formuleren. 

Parametrische vertelwijze is een vertelwijze die vrij weinig voorkomt. Hierbij staat de vormgeving, oftewel de stijl centraal. Het draait puur om de vorm en de muziek die je hoort. Een voorbeeld van een parametrische vertelwijze zie je in onderstaand filmpje. Hierin wordt gebruik gemaakt van muziek van Philip Glass Primacy of Numbers from the Naqoyqatsi soundtrack. Je ziet dat vorm en geluid centraal staan en niet het sujet of de fabel. 

In mijn volgende blog zal ik een uiting van beeldcultuur syntagmatisch analyseren. Conform de vertelwijzen van Bordwell (1985) zal ik analyseren hoe het 'vertellen' in deze uiting in elkaar zit.

Bronnen

Theorie: Beeldcultuur hoorcollege 7, maandag 8 oktober 2012

Aanvullende informatie:
- Van Driel, H. (1991). Samenvatting: Narration in the Fiction, Bordwell (1985)

- Py2000. (Jaartal onbekend). De kleurrijke achtergrond van de popcorn. Geraadpleegd via: http://nl.dreamstime.com/stock-foto

- Goscinny & Uderzo ( 2001-2003). Astrix, Obelix and Romans. Geraadpleegd via: http://www.asterix-obelix.nl/dutch/
- Amt253. (2008, 26 september). Parametric [ Video file]. Geraadpleegd via: https://www.youtube.com/watch?v=F90ZH3RJRoQ